دندان‌پزشکِ هم‌وند انجمن علمی ‌و حقوق فردی

 اصل ۲۶ قانون اساسی :« احزاب،جمعیت‌ها، انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی‌یا اقلیت‌های دینی شناخته شده آزادند، مشروط به این که اصول استقلال، آزادی ، وحدت ملی، موازین اسلامی‌و اساس جمهوری اسلامی‌را نقض نکنند. هیچ کس را نمی‌توان از شرکت در آن‌ها منع کرد یا به شرکت در یکی از آن‌ها مجبور ساخت.»

 

*انجمن علمی ‌و اهمیت آن برای دندان‌پزشکان: دندان‌پزشکان، پس از به پایان بردن دوره دانش‌گاه، به میدان کار کاربردی پای می‌گذارند. دندان‌پزشک در درمان هر باره بیماران نیازمند آن است که دانشش، پی‌گیرانه به روز شده و در جائی دست‌رس پذیر، کار با ابزار نو و روش‌های درمانی نوین را آموزش ببیند. یکی از این مرکز‌ها، شرکت‌های تجاری ارائه کننده ماده‌های دندان‌پزشکی‌اند که با توان بالای مالی، می‌توانند برای فروش و شناساندن به‌تر کالای خود، به آموزش دندان‌پزشکان بپردازند. ولی این آموزش،  از آشنایی با کالای ویژه آنان پیش‌تر نمی‌رود و نمی‌تواند هم همه سویه و فراگیر باشد. خواسته بیش‌تری هم از این شرکت‌ها نمی‌توان داشت.

برای بالا بردن کارائی و توان دندان‌پزشکان، انجمن‌ها می‌توانند بالا‌ترین جای‌گاه را داشته باشند. ولی همیشه این پرسش پیش می‌آید که مرز بین روش‌های شرکت‌های تجاری، کار دانش‌گاهی و سیاست‌های دولتی با  انجمن علمی ‌داوطبانه غیر دولتی در کجااست؟ آیا انجمن علمی ‌باید خریدار یک سویه فراورده‌های دانش‌گاهی باشد؟، بر پایه فرمان‌ها و اراده روزمره کارگزاران وزارت‌خانه کار کند؟ در کنش‌های خود خواسته‌های مالی شرکت‌های تجاری را برآورده کند؟ یا، در فرایند هم‌کاری با نهاد‌های گوناگون علمی‌ درون و بیرون کشور و سرمایه گذاران بخش پزشکی، استقلالش پابرجا بماند تا بتواند با گرد آوری بیش‌ترین توان دندان‌پزشکان ایرانی، دندان‌پزشکی کشور را گامی ‌به جلو ببرد؟

انجمن علمی، جای‌گاه قانونی برنامه ریزی شده دارد. یکی از گرا‌ن‌مایه‌ترین و برجسته‌ترین ویژگی یک نامزد انتخابات برای هم‌وندی در  هیئت مدیره یا بازرسی، باور به استقلال درونی انجمن‌های علمی‌ غیر دولتی، باور به ارزش والای هر دندان‌پزشک کنش‌گر، وفادری به رای و اعتمادِ هم‌وندان انجمن و تلاش برای به بارنشاندن آن است.

انجمن علمی، نیروهای پراکنده ای راکه زمان به گوشه‌ می‌کشاند، در پهنه‌ای فراخ گرد می‌آورد و با افزایش توان‌مندی آنان، رشد و فراز بری فرهنگ پزشکی و رویه درمان کشور را شتاب می‌دهد. این نیروئی است که با از توان افتادن انجمن علمی‌ یا آسیب دیدن آن با گروه‌ گرائی و لایه بندی ریاستی – تجاری ، نابود می‌شود و کشور را از خرد این انسان‌های دانش آموخته، بی‌بهره می‌سازد.

*یک دندان‌پزشک علاقه‌مند، چه‌گونه می‌تواند هم‌وند انجمن علمی ‌شود؟ هر دندان‌پزشکی که اجازه کار دندان‌پزشکی در ایران داشته باشد، می‌تواند هم‌وند هر انجمن علمی‌ای که علاقه‌مند است بشود ( چه عمومی، چه تخصصی). می‌توان هم‌وند چندین انجمن علمی ‌شد. خود دندان‌پزشک با نیازی که در کشاکش کار حرفه ای پیش می‌ید باید این هم‌وندی را برگزیند. فرهنگ رفتاری هم‌وندان، هیئت مدیره‌ها و کنش‌گران باید به‌گونه باشد که کنش‌گری در نهاد مدنی دندان‌پزشکان حق قانونی هر هم‌وند پذیرفته شده شمرده شود. در انجمن علمی، شیوه تهدید و شانتاژ تنگ بینانه یا اتهام زنی به کنش‌گران انجمن برای دست کشیدن آنان از این حق قانونی، نمی‌بایست بروز می‌کرد و امروز باید تلاش کرد از میان برداشته شود. اگر دندان‌پزشکی واپس‌مانده از کاروان شیوه زیست جهان امروز پیدا شد و با انگیزه گسترش جدائی سازی و بدبینی در انجمن‌های علمی‌ دندان‌پزشکان، از چنین شیوه ای سود برد، هیئت مدیره‌ها باید از آن رویه از دانش برخوردار باشند که بتوانند با برخود درست با این پدیده نابهنجار، سدی در برابر نهادینه شدن چنین روشی برپا کنند. هراس نداشتن و به هیچ گرفتن چنین جریانی و پدافند از حقوق اساس‌نامه ای هر هم‌وند در انجمن‌های گوناگون، آزاد منشی یک گروه اداره کننده انجمن را نشان می‌دهد.

* گام اول هم‌وندی آگاهانه در یک انجمن مردم نهاد، خواندن اساس نامه آن است: برای هم‌وند شدن در یک انجمن، تنها به گرایش داشتن به هم‌وندی در یک انجمن، نباید بسنده کرد. انتظار این است که یک دندان‌پزشک با پروا به رویه دانش ‌و مسئولیت اجتماعی اش، آگاهانه و با شناخت هم‌وند یک انجمن شود.

پیش از پذیرش هم‌وندی در یک انجمن علمی‌ غیر دولتی، اساس نامه آن را باید با ریزبینی خواند و با ماده‌های سست و بندهای نیرومند آن آشنا شد. هیئت مدیره‌هائی خوب و مسئولند که با چنین دندان‌پزشکی راست کردارانه و مانند یک هم‌کار، با جان و دل برخورد کنند و ارزش بالائی برای هم‌وندی هر دندان‌پزشک در انجمن ارزیابی کنند. در یکی از شماره‌های مجله جامعه دندان‌پزشکان ( ۱۳۴۲)  خواندم، یکی از کنش‌گران برای به هم‌وندی در آوردن چند نفر در ارومیه ( فکر می‌کنم ۷ نفر) تشویق شده و این خبر به اطلاع همگان رسیده بود. نام هم‌وندان پذیرفته شده نیز در مجله دیده می‌شد. گردآوردن آگاهانه دندان‌پزشکان تا این رویه شایا است.

*پذیرش شرایط هم‌وندی و پر کردن فرم روشن و امضای آن: بدون تقاضای هم‌وندی نوشتاری رسمی ‌و امضای آن، هم‌وندی خدشه دار خواهد بود. این سند باید در انجمن بایگانی شود. با نوشتن درخواست‌نامه هم‌وندی در انجمن، در گوهره خود، یک دندان‌پزشک، کنش‌گری در چارچوب اساس‌نامه را تا زمان تغییر آن می‌پذیرد و در همین چارچوب، رفتارش را با انجمن و هم‌وندان آن هم‌آهنگ می‌نماید.

هرگونه تلاش برای دور زدن اساس‌نامه،‌ ترفندی برای تامین منافع شخصی یا گروهی شمرده شده، خلاف تعهد اخلاقی است که با امضای برگه درخواست هم‌وندی پدیدار می‌شود. پس از هم‌وندی در انجمن علمی، انجام کار داوطلبانه بخشی از زندگی انجمنی دندان‌پزشک شمرده شده و هم‌وند انجمن دارای حقوق نوینی می‌شود. ( پذیرش مسئولیت همواره داوطلبانه برجای می‌ماند ولی هم‌وند از حقوقی اساس نامه‌ای و قانونی برخوردار می‌گردد که در گوهره خودِ هم‌وندی است و از آن جدائی ناپذیر است.)

پس از پذیرفته شدن در انجمن، تلاش برای اجرا اساس نامه، تنها یک تعهد اخلاقی نیست بل‌که دفاع از حقوقی است که بر پایه اساس نامه، فردِ هم‌وند انجمن از آن برخوردار می‌گردد.

*کنار گذاشتن هم‌وندی زورکی و ناخواسته: هم‌وندی در انجمن می‌بایست آگاهانه و داوطبانه باشد. پذیرای انجمن شدن به بهانه این که انجمنی هست، یا دنباله روی از دیگری، تن دادن به زیر سرپرستی دیگری درآمدن و گونه ای برده شدن است. خواندن اساس‌نامه و امضای درخواست پذیرفته شدن در انجمن، یعنی پذیرش آگاهانه مسئولیت و بر خوردار شدن از حقوقی که چه بسا فرد برای شکسته نشدن آن ناچار به از دست دادن زمان بسیاری خواهد شد.

هر چه‌قدر در ادبیاتِ انجمن علمی،  فعل امر بیش‌تر کاهش یابد و در اطلاعیه‌های مناسبتی « تهدید‌های قانونی » کم‌تر شود، انجمن بیش‌تر به سوی گوهره یک انجمن مردم نهاد و دوری گزیدن از برتری جویی و دیوان سالاری بر انجمن پیش  می‌رود. یک هم‌وند انجمن علمی، دندان‌پزشک داوطلبی است که برای افزایش توان مندی فردی و خدمت به جامعه پزشکی و در برآورد نهائی، خدمت به انسان، زندگی و سرمایه اجتماعی خود را هزینه کرده است. پاس‌داشت حقوق چنین انسان با ارزشی، چه در سندهای نوشتاری انجمن( اعلامیه‌ها، نشریه‌ها، سایت…) و چه در سخن روزمره مسئولان وکنش‌گران انجمن، نشانه خوبی از رشد فرهنگی و مدنی انجمن  و کنار نهادن رفتار‌های ناستوده و ابتدائی است.

*نام هم‌وندان انجمن می‌بایست بازنمود شود: پس از پذیرفته شدن هر فرد در انجمن علمی، می‌بایست نام وی دست‌رس پذیر باشد. در انجمن، هم‌وند یا مسئولِ در سایه نداریم. ارزش انتشار آشکار شمارگان هم‌وندان و نام آنان را می‌توان از یک اشاره کوچک دریافت. در برخی از انجمن‌های علمی‌ کنونی، نام هم‌وندان انجمن منتشر نشده است. در این رویه، چه کسی از بین شرکت کنندگان در مجمع عمومی ‌می‌تواند بگوید غیر هم‌وندان هم در نشست مجمع عمومی یا انتخابات آمده اند یا نه.

بنا به تجربه من، تا کنون با آشکار و در دست‌رس نبودن نام هم‌وندان انجمن، بارها و بارها گروهی سوداگر برای برتری جوئی و بیرون آوردن نام گروه خودی از سندوق رای در انتخابات انجمن‌های دندان‌پزشکان از پنهان کاری سود برده اند.

* مقوله برابری حقوق هم‌وندان و تنگنا‌های آن: هم‌وندان انجمن در همه رویه با هم برابری حقوقی دارند و هم‌وندی در هیئت مدیره امتیاز ویژه شمرده نمی‌شود. این حق نه در اندیشه، بل‌که در کاربرد می‌بایست پاس‌داشته شود. اجرای اساس نامه ( با همه نارسائی‌های آن) پیوند درونی انجمن را هم‌آهنگ و زمینه پایداری دل‌گرمی و هم‌بستگی رای دهندگان به نمایندگان خود را فراهم می‌کند.

 از دید اساس‌نامه انجمن علمی، هم‌وندان انجمن برای هم‌وندی در هیئت مدیره، ریاست هیئت مدیره یا بازرس شدن، دو گونه اند: هم‌وندانی که می‌توانند تنها رای بدهند ولی نمی‌توانند به هم‌وندی رکن هیئت مدیره و یا بازرسی درآیند. دوم هم‌وندانی که هم می‌توانند رای بدهند و هم برگزیده شوند. تشخیص این که کدام هم‌وند انجمن علمی ‌در کدام گروه قرار دارد، با وزارت بهداشت است. مجمع عمومی‌چنین اختیاری ندارد.

* چه موقع هم‌وندی در انجمن پذیرفته می‌شود: این هیئت مدیره است که پذیرش هم‌وندی دندان‌پزشک را به انجمن علمی‌ خوش آمد می‌گوید. کافی است دارا بودن شرایط عمومی ‌هم‌وندی داوطلب برای پذیرفته شدن بسنده است. اگر هیئت مدیره ای هم‌وندی را نپذیرفت، می‌بایست دلیل خود را به مجمع عمومی ‌ارائه دهد. در انجمن علمی ‌نمی‌توان ناهم‌خوان با اساس‌نامه به هیچ بهانه‌ای از هم‌وندی یک دندان‌پزشک در انجمن ‌جلوگیری کرد.  

 * چه هنگام هم‌وندی در انجمن پایان می‌گیرد؟: اساس نامه انجمن علمی ‌در این باره می‌آورد:

« عضویت در انجمن در یکی از موارد زیر خاتمه می‌یابد: ۱- استعفای کتبی عضو ۲- عدم پرداخت حق عضویت سالانه در مهلتی که هیئت مدیره تعیین کرده است۳- زوال یکی از شرایط عضویت»

* چه زمانی هم‌وندی در هیئت مدیره پایان می‌پذیرد؟ هیئت مدیره برگزیده مجمع عمومی‌است ولی پایان دادن به این هم‌وندی بر مبنای اساس‌نامه باید باشد. هر گاه یک رئیس هیئت مدیره یا یکی از هم‌وندان هیئت مدیره، سه جلسه پشت سر هم غیبت کرد، بی هیچ تبصره ای، از هیئت مدیره مستعفی شناخته می‌شود و نظرهای مثبت و منفی هیئت مدیره و یا وزارت بهداشت تاثیری در این پایان بخشی هم‌وندی ندارد. سه جلسه غیبت متوالی یعنی پایان هم‌وندی یک مدیر از هیئت مدیره. مگر این که غیبت نه داوطبانه بل‌که ناگزیر بوده باشد.

 ولی اگر هر چند بار این غیبت تکرار شد و به ۵ مورد غیبت در سه سال مسئولیت یک هم‌وند هیئت مدیره رسید، در این گونه،  این هیئت مدیره است که باید دیدگاه خود را در باره این غیبت‌ها اعلام دارد و بگوید غیبت‌ها دلیل موجه داشته است یا نه. دلیل موجه بودن غیبت، در همه صورت جلسه‌ها، به تاریخ روز غیبت، نوشته می‌شود. این حق مجمع عمومی ‌است که با رای گیری بگوید کار و دیدگاه هیئت مدیره را می‌پذیرد یا خیر.

باید توجه داشت که هیئت مدیره وظیفه‌مند است دست‌کم ماهی یک بار نشست کاری داشته باشد. بازرس وظیفه دارد گزارش چه‌گونگی کار کرد هیئت مدیره از این میان تشکیل جلسه را به مجمع عمومی‌گزارش دهد.

 «چنان چه هر یک از اعضای هیئت مدیره ۳ جلسه متوالی و یا ۵ جلسه متناوب بدون دلیل موجه( به تشخیص هیئت) در جلسات شرکت ننماید مستعفی شناخته خواهد شد.»

* بازرس؟: بازرس وظیفه ندارد در نشست هیئت مدیره حضور داشته باشد. بنا براین تنها با استعفای شخصی وی، مسئولیتش پایان می‌گیرد. مگر این که هم‌وندیش به عنوان هم‌وند انجمن پایان یابد. ولی شرکت در نشست‌های هیئت مدیره به بازرس یاری می‌رساند بر همه کنش‌های هیئت مدیره شناخت به دست آورد. در انجمن، بازرس را نمی‌توان برکنار کرد.

* ناکارآمد کردن هیئت مدیره، با‌ترفند‌های اداری یا بازی با گره‌های کور اساس‌نامه: اعتبار هیئت مدیره نباید خدشه‌دار شود: مجمع عمومی ‌به هیئت مدیره برای اداره انجمن رای می‌دهد. بایسته است برای وفاداری به رای دهندگان و به خرد جمعی از ساخت مسئولیت‌های خود ساخته در هیئت مدیره که استقلال فردی هم‌وندی هیئت مدیره را خدشه دار می‌کند و آنان را به سیمای یک انسان‌ درمانده در می‌آورد، پرهیز شود.

 هر مدیر در جای‌گاه خود باید بتواند مسئولیتش را عهده‌دار شود. سپردن کار انجمن به دست یک فرد( به هر عنوانی که باشد) انجمن ‌را از درون به فساد می‌کشد و به گره‌های واخورده روانی شخص برتری‌جوی میدان می‌دهد و به جای یک انجمن خرد گرای رشد یابنده، شرکتی با یک مدیر کل و کارمندانی بی اراده و کم توان برجای می‌گذارد. این بدترین بدآمد و خوارداشتی است که می‌تواند گریبان گیر یک انجمن شود.

هر فرد هم‌وند انجمن، چه در هنگام رای گیری در انجمن نمود داشته باشد و چه نداشته باشد، حق دارد برای نگه‌داشت انجمن از آسیب‌های ناشایست به ارگان‌های قانونی واخواهی داده و خواستار رسیدگی به جرم آسیب زنندگان به انجمن ‌شود.

*چه هنگام غیبت هم‌وند هیئت مدیره از چشم هم‌وندان انجمن پنهان نگاه داشته می‌شود؟ تا جائی که دیده‌ام، یکی از دلیل‌های پنهان کردن غیبت یکی از مدیران از سوی هیئت‌ مدیره‌هائی که دست به فریب کاری و نهان کردن حقیقت از هم‌وندان انجمن می‌زنند، جانشین فرد کنار رفته یا برکنار شده است. گروه گرایان و ناراست‌کردارانی که با دسته بندی به برتری جویی در انجمن ‌می‌اندیشند همیشه از پی آیند این تبصره‌ ترسیده اند. این تبصره چنین است :

 «تبصره۴:در صورت استعفا و برکناری و یا فوت هر یک از اعضای هیئت مدیره، عضو علی البدل برای مابقی دوره عضویت به جانشین وی تعیین خواهد شد.».

مجمع عمومی‌وظیفه دارد با مشاهده این پدیده آزار دهنده،دیدگاهش را به روشنی روشن‌گری کند.

*رای در راستای اجرای اساس نامه، نشانه بلوغ فکری هم‌وندان انجمن است: شرکت در مجمع عمومی ‌برای بیان دیدگاه و رد گذاری اراده فردی از راه رای دادن می‌تواند جلوه کند. اراده فردی را برای تأمین حقوق اساس نامه ای نباید دست‌کم انگاشت. هر هم‌وند یک نفر است ولی آن جا که حقوق اساس نامه‌ای پاس می‌دارد، دیدگاهش،گرد آمده همه دیدگاه های هم‌وندان دیگر است. یک هم‌وند زمانی که به مجمع عمومی می‌پیوندد، هم‌راه با دیگر پیوستگان، به نیروئی بیش از شمارگان فرا می روید. هر شرکت کننده در مجمع عمومی ‌با رای خود که نشانه و گرایش و ابراز شخصیت فردی اوست، سمت و سوی انجمن را نگاره‌گری می‌کند

در مجمع عمومی، آن جا که می‌بایست با رای‌گیری نظر مجمع خواسته شود، اگر رای گیری نشود، حق قانونی هم‌وند انجمن پای‌مال می‌شود و هم‌وند ( هرچند تنها یک نفر باشد) حق دارد از هیئت رئیسه مجمع عمومی یا از ریاست هیئت مدیره، خواستار رای گیری شود و اگر نپذیرفتند ، می‌تواند از راه قانون خواسته‌اش را پی‌گیری کند..

*آیا هیئت مدیره می‌تواند دوره مسئولیتش را طولانی‌تر کند؟ به درازا کشاندن زمان مسئولیت هیئت مدیره، تغییر در اساس نامه است و کاری غیر قانونی. نه هیئت مدیره و نه هیچ کمیسیونی در وزارت بهداشت نمی‌توانند بدون گذراندن راه هایی که اساس نامه آورده است، این تغییر را پدیدار سازد.

۱- هیئت مدیره یا بازرس یا ۲۰% از هم‌وندان پیوسته انجمن، درخواست تشکیل مجمع عمومی‌فوق العاده برای بررسی و تغییر در اساس نامه می‌کنند.

۲-پس از موافقت کمیسیون مربوطه در وزارت بهداشت، زمان برگزاری مجمع عمومی‌ فوق العاده، با سندهای بی‌خدشه و دستور جلسه روشن، به هم‌وندان انجمن گزارش داده می‌شود.

 ۳- در نشست مجمع عمومی‌فوق العاده، تغییرها بند به بند پس از شنید و گفت شایسته، به رای گذاشته شود.

 ۴-متن تصویب شده به وزارت بهداشت فرستاده می‌شود.

 ۵-پس از پذیرفتن وزارت بهداشت، تغیییرهای داده شده در اداره ثبت شرکت ها ثبت شده و اجرائی می‌گردد.

بدون گذران این گام‌‌ها هر گونه تغییری در اساس نامه از این میان به درازا کشاندن زمان مسئولیت هیئت مدیره کاری غیر قانونی خواهد بود. باید پروا داشت که پس از پایان سه سال، هیئت مدیره تا زمان برگزاری مجمع عمومی و گزینش هیئت مدیره نو، مسئولیتی نداشته و نمی‌تواند به نام انجمن، یا هیئت مدیره قانونی، فعالیت داشته باشد، کنگره  و همایش برگزار کند، اطلاعیه صادر کند یا نشریه منتشر نماید. برگزاری مجمع عمومی برای گزینش هیئت مدیره نو تا این رویه بایسته است.

اساس نامه انجمن علمی ‌نارسائی بسیاری دارد و زمان بسیاری از تاریخ بایگانی کردن آن گذشته است. اگر این اساس‌نامه تا کنون تغییر نکرده است تنها و تنها ناشی از سستی سازمان بندی جامعه دندان‌پزشکی و رخوت و بی پروایی دندان‌پزشکان به نهاد مدنی خود ‌بوده است.

رشد یافتگی هم‌وندان انجمن در شناسایی و پدافند از حقوق اساس نامه‌ای و داشتن انجمن پاکیزه و کارآمد، در گزینش هم‌وندان هیئت مدیره کارا و وفادار به رای و خرد جمع، دست برتر را دارد. تنها پس از پایان رای گیری در مجمع عمومی‌ می‌توان در باره رویه آگاهی و بازشناخت اجتماعی گردآمدگان در مجمع عمومی‌ ارزیابی روشنی داشت. اگرچه نیک آگاهیم که:  شب تاریک و ره باریک است ولی:

دانه در دلِ تاریکی است. –  امیدِ رویشی هم هست؟   –   آری هست.
ریشه در خاکِ سیاه فرو مانده – ساقه ای و پویشی هم هست؟   –   آری هست
شاخه ای است خشک، در زمستانی سخت- در بهار،  برگ و باری هم هست؟  – آری هست،
تا درون این  زمین، زندگی می‌جوشد – پاسخی خواهیم داشت – آری هست، هست، هست.

فروردین ۱۳۸۶
آیرج کی‌پور