بررسی نامه ۱۳ آبان ۱۳۹۶ رئیس هیئت مدیره «انجمن دندان پزشکان عمومی ایران» به «معاون آموزشی و دبیر شورای آموزش پزشکی تخصصی» وزارت بهداشت
بررسی نامه ۱۳ آبان ۱۳۹۶ رئیس هیئت مدیره «انجمن دندان پزشکان عمومی ایران» به «معاون آموزشی و دبیر شورای آموزش پزشکی تخصصی» وزارت بهداشت
منتشر شده در « گروه تلگرامی تعالی دندان پزشکی، کانال تلگرامی« چشم انداز سلامت » و چند کانال دیگر.
* آئیننامه انتخابات مصوب کمیسیون وزارت بهداشت، فرایند برگزاری انتخابات را که اصلی اساسنامه ای است کنار گذاشته و شیوه رای گیری ( اخذ رای)را که یک مقوله آئیننامه ای است، بدون طی فرایند قانونی، جانشین آن کرده است.
*پیش گفتار: برخی از تاریخ پژوهان باور دارند که تاریخ، رویدادنگاری زندگی درگذشتگان است و گذشته، چراغ راه آینده. امروزه این دیدگاه گسترش یافته است که انسان زیر بنای دگرگونیهای تاریخ است و آن چه پیرامونمان میگذرد نیز بخشی از تاریخ انسان در پهنه زمان است. تک تک ما انسانها، چه رها چه در بند، بازیگران پویای زمینه بازی گردش زمینیم. بنابراین، گردآوری سندها و مدرکها و نوشتن باورداشتهای شخصی و گروهی و انتشار آن، خود، یک کار دگرگونی ساز است.
آن چه امروز در انجمنها میگذرد، دستمایهای است برای آن که گونهگونی دریافتها در یک قشر دانشآموخته دانشگاه که گرایش به کار علمی و کنشگری در نهادهای مدنی غیر انتفاعی دارد، بازشناسانده شود، تا نقشه راه آینده به گونهای واقعیتر کشیده شود.
* ثبت همه دیدگاهها و محک زدن آن در گذر زمان و بهدور از نیروی فشار اداری، به ما یاری میدهد سمت گیریهای آینده را بهتر پیشبینی کنیم و انجمنها را به گونه ای بهینه بسازیم که گوهر وجودی انجمن – یعنی همبستگی درونی کنشگران یک حرفه و افزایش قدرت آنان با گرد آمدن در یک سازمان داوطلبانه- روز بهروزدرخشانتر و اعتماد نسبت به راست کرداری دندانپزشکان در کار حرفه ای، افزونتر شود.
*انسان کهکشانی است بی انتها و تکرار ناشدنی. هر انسانی در هر شرایطی قرار داده شده باشد، در فرگشت هستی نقش دارد. در تاریخ بشر، انسانی همانند آن چه در آینه از خود میبینیم، نه زاده شده است و نه زاده خواهد شد. تا میلیاردها سال نوری، در کهکشان پیرامون ما، انسانی همانند شما و ما، دیده نشده است . بنابراین زمانی که این انسان به نام یک عضو انجمن، دیدگاهش را بیان میدارد، این دیدگاهی است گران قدر که در جهان هستی مانندش دیده نشده است و نخواهد شد. حضور جسمانی ما در انجمن و بیان دیدگاه در باره چالشهای آن، میتواند دگرگونیهائی ژرف پدیدار کند که شاید خود نیز از ژرفای آن بیخبر بمانیم.
اگر خواستها و دریافتههای خود را با تکیه بر تجربه گذشتگان و پیرامونیان بیان کنیم و تلاش کنیم در پیش چشم ما این درخت آرزوها به بار بنشیند، میتوان گمانه زنی کرد که به راستی وجودمان و اندیشه مان در دگرگونی انجمن به سوی « تعالی» نقش داشته است.
* در این جا باید به نکته ای اشاره کنم. انجمن صنفی و انجمن علمی، آن گونه سازمان دهی و اداره شد که گروهی از پیشینیان ما میخواستند. در گذشته که مرده ریگ آن به ما رسیده است : ۱) هیچ گاه قانون اساسی انجمن(اساسنامه) جدی گرفته نشد. بیشینه هیئت مدیرهها کمترین دانش حقوقی داشتند و چندان باوری هم به کار در چارچوب اساسنامه احساس نمیکردند. با نمونههای بسیاری میتوان این پدیده نامیمون را نشان داد. ۲) گزارش مالی و کار هیئت مدیره به اعضاء چندان جدی گرفته نمیشد( جز در دورههای کوتاه، ناپایدار و استثنائی) . واژههائی مانند شفافیت و حقوق اعضاء و مانند اینها واژههائی است که در ادبیات گذشته دندانپزشکان به آسانی نمیتوان یافت. انجمن، بیشتر توسط هیئتهائی که به گونه گروههای ناپایدار با ایجاد موقعیتهای پیش از انتخابات میتوانستند هم پیمان شوند، اداره میشد. این دورانی است که امروز به پایان خود نزدیک میشود. هر چند بیشجامگان بیش از نوجامگان آز بازگشت دوران رو به زوال را دارند.
*نادیده گرفتن اساسنامه چنان گسترده شد که به آرامی انجمن علمی استقلال ناشی از شخصیت حقوقی خود را از دست داد و هیئت مدیره برای هر کار ساده و روزمره به کمیسیون انجمنهای علمی وزارت بهداشت مراجعه کرد. چند عامل این گرایش را تشدید کرد: ۱) کم سوادی و دانش کم رئیسان برخی از هیئت مدیرهها در زمینه جامعه مدنی و نقش آن. ۲) دل بستن به صندلی ریاست و روی گردانی از اعضای پرسشگر انجمن ۳) تجاری شدن انجمن و ناشفاف شدن گزارش مالی که چون توفانی، بنیان فلسفی بنیاد انجمن علمی و پایه اعتماد دندانپزشکان را به هیئت مدیرهها لرزاند و موجب گریز آنان از انجمن و دوری گزیدن از همکاری با سرمایه گذاران شرکتهای تجاری شد که انجمن را اداره میکردند. پیش چشم ما، برند تجاری، نماد یک انجمن علمی دندانپزشکی شد.
* شاید بهتر میبود در این جا از نقش بساز و بفروشیهائی که بهنام دندانپزشکان در پیش گرفته شده است و فروشگاههائی که نام دندانپزشکی را بر خود دارند، سخنی به میان آید ولی چون بررسی «نامه» در دستور کار است، بررسی عمل کرد این پدیدههای نازیبا را به زمانی دیگر واگذار میکنم.
*همگانی شدن اینترنت و شبکههای مجازی چنان زندگی انسان امروز را نور افشانی و دگرگون ساخته است که دیگر جائی برای زندگی در سایه بهجای نمیگذارد و هیئت مدیرهها چاره ای جز گزارشدهی شفاف به اعضای انجمن ندارند. بندهائی که برای بستن راه بازرس و در نتیجه پنهان نگهداشتن ابهامهای مالی دیده شد، در چنین فضائی ناپایدار است و سرانجام آفتاب سالمساز از زیر ابر بیرون خواهد آمد.
هر چقدر در باره اهمیت شبکه مجازی و نقش آن در زندگی درونی انجمن بگوئیم کم گفته ایم. با این حال یک نکته را نباید نادیده گرفت. بدون نظم و شفافسازی هیچ سازمان مردم نهادی رشد پایدار نخواهد داشت. اگر اجرای ریزبینانه اساسنامه نباشد، کشمکشهای غیر مسئولانه و سهم خواهیها، همه برنامههای مترقی را با شکست روبرو خواهد کرد. اساسنامه، استقلال انجمن و تامین و رعایت حقوق اعضای انجمن را خواستار است و خرد جمعی را در جایگاهی به نام مجمع عمومی، جانشین سلیقه فردی یا گروهی میکند. بنابراین تا زمانی که قانونمدارانه اساسنامه را به درستی اجرا نکرده ایم، شیوههای نوین هر چقدر فریبنده و زیبا باشند، ویرانگری خواهند کرد و سبب درهم ریختن پایدارزیستی انجمن و از دست رفتن اعتبار آن خواهند شد. سد سازی در برابر اجرای اساسنامه، چه از سوی کمیسیون انجمنهای علمیگروه پزشکی وزارت بهداشت باشد چه از سوی آن گروه از همکارانی که در شرکتهای تجاری سرمایه گذاری کرده اند و امروز به بهره وری از انجمن برای سودبری بیشتر دل بسته اند، انجمن را با خطر بروز رفتارهای ایستاگرایانه و بی عملی روبرو خواهد ساخت.
* برای هر دگرسازی، ابتدا باید به ساز و کاری شایان اندیشید، تا تغییر، ویرانگری نکند و در سمتهای پیش بینی شده گسترش یابد. بدون دگرگونی لازم در اساسنامه ( که شیوه آن نیز در خود اساسنامه پیش بینی شده است) نمیتوان برخی شیوههای امروزین را در انجمن به کار گرفت که نمونه ای از آن برگزاری اراده گرایانه انتخابات الکترونیک است که پیشاپیش میتوان دریافت: برگزاری انتخابات الکترونیک با نقض اساسنامه، از سوی ارگانهای قانونی مهر تایید نخواند خورد.
بخش نخست:
در ابتدا باید به عرض برسانم که انجمنهای علمی دندانپزشکان به گونه ای سازمان دهی شده اند که دیگر راهی جز دگرسازی زیر بنائی اساسنامه بهجای نمانده است. با این چگونگی، باور به « اصلاحات» پندارگرائی است. « اصلاحات»، یا ۱) بازبینی و بهسازی اشتباه گذشته است که میبایست روشن کرد این خطاها در متن فرایند گذشته کدامند. تا زمانی که چرائی و چگونگی بروز جریان اشتباه را بازشناسی نکرده ایم، و بر پایه نقشه راه، میزان کژ رفتگی و گستردگی آن نشان داده نشده باشد، سخن از « اصلاحات» فریب کاری است و گریز از مسئولیتی که بر دوش نقش آفرینان آن سنگینی میکند.
یا۲) سخن بر سر اصلاح اشتباههای امروز و در وضعیت موجود است. اگر میخواهیم وضعیت امروزین را بهسازی کنیم، باید به این پرسش پاسخ داد که وضعیت امروزین را چگونه میبینیم و کدام بخش آن را در جهت کدام هدف میخواهیم اصلاح کنیم؟ چرا و با کدام نیرو؟. در این جا نیز نقشه راه، سنگ نشانه حرکت اصلاحی است.
بررسیها نشان میدهد که با توجه به وضعیت کنونی انجمنهای علمیدندان پزشکان، اساسنامه و ساختار آن، ترکیب نیروهای حاکم بر آن، جایگاه دندان پزشکان در هرم اجتماعی کشور و وضعیت روان شناختی این قشر دانش آموخته دانشگاه، راه برون رفت از ایستائی « اصلاحات» نیست. باید به برنامه کارشناسی شده فرگشتی اندیشید که از بنیان، ذهنیت را دگرگون سازد، وضعیت ایستای رو به زوال کنونی را در وضعیتی نو قرار دهد و ساختاری نوین را برای پذیرش مسئولیت در نقشه راه بلند مدت پیشرفت پایدار تامین سلامت شهروندان و در هماهنگی با ارکان رهبری کننده کشور، آماده کند.
ولی، تا زمانی که طرح جامع فرگشتی تهیه نشده است، اساسنامه کنونی باید با وفاداری تمام اجرا شود و بندهای نیرومند و سست آن رده بندی شوند تا پیش نویس اساسنامه نوین همه سویه و با تکیه بر تجربه نوشته شود.
بنابراین، پشتیبانی از نامه رئیس هیئت مدیره « انجمن دندان پزشکان عمومی ایران» نیروبخشی در جهت پایداری جایگاه امروزین انجمن با کنار گذاشتن خرد سازمانی و کم رنگ کردن انتقاد برعمل کرد هیئت مدیره انجمن نیست. بلکه تلاشی است که قانون مداری را از گزند آشفتگیهای سلیقه ای دور نگه دارد تا بتوان انجمنهای علمیدندان پزشکان را نوسازی و بهدور ازدسترسی گرایندگان و برخورداران از کار تجاری در انجمن علمی، نوسازی و آماده ایفای نقشی کارا در پیشرفت کشور کرد.
بخش دوم:
* بند ۱ نامه) – نامه رئیس هیئت مدیره انجمن پس از نامه شماره ۵۰۰/۱۰ تاریخ ۵/۱۰/۱۳۹۴ کمیسیون انجمنهای علمیگروه پزشکی وزارت بهداشت نوشته شده است که در آن انجمنهای علمی موظف به اجرای «آئیننامه انتخابات» مصوب کمیسیون شدهاند.
این که کمیسیون ماده ۴ میتواند چنین مصوبه ای داشته باشد یا نه مقوله ای است حقوقی که امیدوارم سرنوشت آن به زودی روشن شود. ولی ما در این جا، بدون وارد شدن به وجاهت چنین مصوبههائی به بررسی نامه میپردازیم.
نامه برای کنش گران مدنی یک جزوه آموزشی است. سالها بود در انجمنهای علمیدندان پزشکان چنین متنی که تصویر روشنی از چگونگی سازماندهی و فعالیت حقوقی انجمن به دست دهد، منتشر نشده بود.
زمانی که یک انجمن علمی در « اداره کل ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری» ثبت میشود، شناسه حقوقی دریافت میکند و با دارا شدن شخصیت حقوقی، میبایست در چارچوب اساسنامه زندگی اش را ادامه دهد. هرگونه تغییر در مادههای اساسنامه، ترکیب هیئت مدیره و بازرس، تغییر نشانی و غیره میبایست پس از گذر از پلههای اداری در اداره ثبت موسسات غیر تجاری ثبت شود تا این تغییرها جنبه قانونی پیدا کند. این یا آن مقام اداری حتی رئیس قوه اجرائیه کشور هم نمیتواند بدون در نظر گرفتن شخصیت حقوقی و صلاحیتهائی که قانون برایش در نظر گرفته است، در زندگی درونی یک انجمن ثبت شده دخالت و اعمال سلیقه کند.
انتخابات یک شیوهی انتقال قدرت آرام و صلح جویانه توسط مردم است. در انتخابات انجمنها، هیئت مدیره خود تدارک انتخابات را برای گزینش جانشینش میچیند، نام نامزدها را با بی طرفی و بدون چینش یک سویه اعلام میکند، همه امکانهای انجمن را برای تبلیغات برابر در اختیار همه اعضای انجمن که برابر حقوق اند، قرار میدهد.
مجمع عمومی با خرد جمعی مدیران آینده و در حقیقت جانشینان مدیران کنونی را با احساس مسئولیت نسبت به سرنوشت انجمن علمی انتخاب میکند( میان پرده: امیدوارم نگویید چشمها را بستهای که بگویی این که در خیک روغن افتاده، بادمجان است و موش نیست!!!. . تنها میتوانم گفت: این جا سخن از اصول میگویم نه واقعیت!؟.)
پس از برگزاری انتخابات، تغییرهای پیشآمده، با ارائه سندهای معینی میبایست در اداره کل ثبت شرکتها و موسسات غیر تجاری ثبت شود. تا زمانی که این تغییرها ثبت نشده باشد، بنا به قانون، مسئولیت هیئت مدیره کنونی نسبت به شخصهای حقیقی و حقوقی باقی میماند و باید پاسخ گو باشد.
یکی از سندهائی که برای ثبت تغییر در انجمن علمی پزشکان لازم است، تایید انتخابات توسط کمیسیون انجمنهای علمیگروه پزشکی وزارت بهداشت است. تایید انتخابات توسط کمیسیون ماده ۴ به معنای این نیست که هیئت مدیره جدید میتواند مسئولیت اداره انجمن را به عهده بگیرد و فعالیت کند. صدور پروانه فعالیت به نام هیئت مدیره جدید یکی از سندهای لازم برای آغاز به کار هیئت مدیره جدید است نه همه آن. فرایند جانشینی حقوقی هیئت مدیره جدید زمانی کامل میشود که فرایند ثبت در ادره کل ثبت موسسات غیر تجاری به پایان رسیده باشد. اهمیت این فرایند در این است که حق امضاء و افتتاح حساب به نام انجمن و انجام معامله به نام انجمن، زمانی قانونی است که این تغییرها به ثبت رسیده باشد وگرنه از نظر قانون، هیئت مدیره پیشین صلاحیت قانونی خواهد داشت و پاسخ گو خواهد بود نه هیئت مدیره جدید.
« درهمریختگی» که من در گزارشگریهای خود از انجمن علمی و انجمن صنفی دندان پزشکی ایران دیدم که سرانجام با زیر سوال رفتن فعالیت مالی چندین ساله هیئت مدیرههای این انجمن، فصل جدیدی در چگونگی اجرای وظیفه بازرس در انجمنهای دارای ابهام مالی دیده شد، ریشه در نادیده گرفتن قانون و پایبند نبودن به شخصیت حقوقی انجمن غیرانتفاعی و گزارشگری شفاف بر پایه اساسنامه و قانونهای جاری دارد.
همکاران بهتر می دانند که انتخابات بر پایه اساسنامه باید انجام شود. این که رای گیری( اخذ رای) شکل سنتی داشته باشد یا شکلی نوین، هیچ تغییری در فرایند ثبت به وجود نمیآورد. اساسنامه نباید نقض شود. امروز سخن از انتخابات الکترونیک است و بهگونه ای سخن از آن به میان میآید که انگار با این شیوه همه گرههای چالشی انجمن گشوده خواهد شد و انجمن گلزاری خواهد شد که از هرگوشه اش چشمه دموکراسی و شفافیت و پاک زیستی خواهد جوشید. در زمان ما، بدون قانون مداری، دموکراسی نه پای میگیرد و نه پایدار میماند. نه امروز بلکه در آینده نیز که انسانها شیوههای نوینی برای گسترش رسانهها خواهند آفرید و انسانها امکانهای تازهتری برای بیان دیدگاههای شخصی، بیرون از دست اندازیهای قدرتهای اداره کننده انجمن خواهند یافت و شیوههای نوینی برای رای گیری به کار خواهد رفت، بازهم همه کنشها بر پایه یک منشور پذیرفته شده انجام خواهد شد.
امروز این امکان در اختیار انجمنها هست که بتوانند برای شرکت بیشینه عضوهای انجمن از شیوه رایگیری الکترونیک استفاده کنند ولی این شیوه بنا به قانون باید در چارچوب اساسنامه کنونی باشد نه دستورهای اداری و ارادی رکنهای بیرون از اساسنامه انجمن. به زبان دیگر، اساسنامه فرایند برگزاری را مشخص میکند و شیوه رای گیری و ( اخذ رای) به عهده آئیننامه اجرائی است که مجمع عمومی تصویب میکند. ایراد آئیننامه کمیسیون وزارت بهداشت در کلیت آن، آنجا است که فرایند برگزاری انتخابات را که اصلی اساسنامه ای است کنار گذاشته و شیوه رای گیری ( اخذ رای) را که یک مقوله آئیننامه ای است، بدون گذراندن فرایند قانونی، جانشین آن میکند.
از نظر اداره کل ثبت موسسات غیر انتفاعی، مهم نیست پروانه فعالیت انجمن را کدام نهادی صادر کرده است ( وزارت بهداشت یا وزارت کشور یا وزارت کار) مهم این است که انتخابات برابر با اساسنامه انجام شده باشد.
بند ۲ نامه: در بند ۲ نامه به « آئیننامه کمیسیون» ایراد گرفته شده است که در بخشهائی « به هیچ وجه الزامات حقوقی عام رعایت» نشده است.
این ایرادها درست است. اگر همکاری با این برداشت همخوان نیست خواهش میکنم با استناد به اساسنامه نظرش را اعلام فرماید.
بند ۳ نامه: در بند ۳ نامه آمده است که « آئیننامه»، برگزاری مجمع عمومی را نادیده گرفته است. چالش در کجاست؟
در مادههای ۱۳ و ۱۴ اساسنامه آمده است که انتخابات برای گزینش هیئت مدیره و بازرس در مجمع عمومی برگزار میشود. بنابراین، چه در رای گیری ( اخذ رای) سنتی و چه در الکترونیک می بایست مجمع عمومی تشکیل شود و پس از گذر پروسه معینی رای گیری ( اخذ رای) انجام شود. به زبان دیگر رای دهندگان باید ۱) عضو انجمن باشند ۲) حق عضویت خود را پرداخته باشند ۳)در مجمع عمومی شرکت کنند و نام و نام خانودگی و امضای آنان ثبت شود (باید توجه کرد که برابر اساسنامه کنونی، عضوی حق رای دارد که از شرکت کنندگان در مجمع عمومی باشد و عضوی که در مجمع عمومی ثبت نام نشده باشد، حق گزینش هیئت مدیره و بازرس را ندارد) ۴) خود برگه رای ( یا گذرواژه ویژه هر فرد را در رای گیری الکترونیک ) دریافت کرده باشد ۵) نتیجه رای گیری توسط هیئت رئیسه مجمع و نماینده وزارت بهداشت و کمیسیون برگزاری انتخابات و … تایید شده باشد وگرنه انتخابات وجاهت قانونی نخواهد داشت.
ما شکلی از رای گیری الکترونیک داریم که در آن هر عضوی پس از اثبات هویت حقیقیاش میتواند هر جای کشور در اینترنت رای دهد. ( رای گیری اینترنتی). برای قانونی کردن این شیوه رای گیری، ابتدا باید اساسنامه تغییر کند. زیرا در رای گیری اینترنتی لازم است حقوق و وظیفه مجمع عمومی دیگرگون شود، انتخابات « یک مرحله ای» باشد و انتخاب با بیشینه نسبی صورت گیرد. در اساسنامه کنونی انجمن، انتخابات دو مرحله ای میشود و اگر بخواهیم با این شیوه انتخابات برگزار کنیم دردسرساز خواهد بود. ضرورتی هم وجود ندارد. زیرا اگر به انجمنهای علمی نگاه کنیم، راندمان کارشان به قدری نازل است که دو بار برگزاری انتخابات الکترونیک جدا از چالش بر انگیز بودن اساسنامه ای، تنها جنبه نمایشی به خود میگیرد تا برآورده کردن یک نیاز.
با اساس نامه کنونی برای گزینش هیئت مدیره و بازرس، چاره ای جز حاضر شدن در مجمع عمومی نیست.
نامه در بندهای ۴ و ۵ نیز به همین فرایند اشاره کرده است.
بند ۶ نامه) این بند برای همه کنشگران جامعه مدنی تجربه خوبی است. ۱) در برخی از مصوبههای دولتی به برابر نهادن مصوبه با قانونهای کشور کمتر توجه میشود. همین مصوبههای غیرکارشناسی، چالشهای فرسایندهای پیش میآورد و سبب کاهش اعتماد به کاردانی کارگزاران دولت که با ثروت ملی به کار گمارده شدهاند میشود. زمانی که کمیسیون انجمنهای علمی گروه پزشکی مصوبهای را برای شخصیتهای حقوقی لازم الاجرا اعلام میکند و در نقدی که مطالعه فرمودید، نشان داده شد که این مصوبه چه قدر بی توجه به قانونهای جاری کشور صادر شده است، آن هنگام این پرسش پیش میآید که چرا همکاران پزشک ما که در کمیسیون نشسته اند ( و نباید انتظار داشت در کار حقوقی خبره باشند) از حقوق دانان برای برابرنهادن مصوبه با قانونهای جاری سود نبرده اند و اگر برده اند چرا حقوق دانانی را به همکاری دعوت نکرده اند که کاربلد باشند.
انتظار این است که کممیسیون انجمنهای علمی گروه پزشکی با درک اشتباه خود، آئیننامه کنونی را تنها پس از تطابق آن با قانونهای جاری منتشر کند و از اصرار برای اجرای آن دست بردارند.
سخن آخر: رای گیریها در انجمنهای علمی چه سنتی باشد و چه الکترونیک و اینترنتی، تاثیری در ماهیت آسیب تکرار شونده بر پیکره، ساختار، ترکیب و گوهره وجودی انجمن نخواهد داشت. افساد در کار انجمنهای علمی با جریان یافتن درآمدهای غیر قانونی ناشی از دلالی با برگزاری بازار مکاره فروش کالای دندانپزشکی که شوربختانه « کنگره علمی» را در پای این درآمد زائی قربانی میکند، ریشه دار شده است. تا این ریشه خشکانده نشود و انجمن علمی از این پالودگیها، پالایش نشود، در به روی انتخاباتی خواهد چرخید که برخورداران از این شرایط، روز به روز شیوههای نوینی برای پابرجائی پایههای آن پیدا خواهند کرد.
آیرج کیپور
۵ آذر ۱۳۹۶
بدون دیدگاه